Julian Bajkiewicz (*) werd in 1904 geboren in een Pools gezin in het dorpje Bindunga aan de rivier Bug in het oosten van het huidige Polen. Deze regio maakte indertijd deel uit van het Russische keizerrijk. In zijn lagere schooltijd onderscheidde hij zich door zijn getalenteerdheid op het gebied van de Poolse taal en cultuur, Russisch, wiskunde en muziek (viool en mandoline). Op basis van uitzonderlijke studieresultaten werd hij in 1916 geselecteerd als cadet bij het regiment kozakken dat onder het gezag stond van de Gouverneur-Generaal van Nieuw-Rusland (nu: Oekraïne) en Bessarabië (nu: Oekraïne en Moldavië).
Chelm 1939 (1988?). De bevolking van Chelm bestond in 1939 voor 60% uit Joden. Olieverf op board 41×56 cm.
Het perspectief van een loopbaan als beroepsofficier in het Tsaristische leger werd in oktober 1917 doorkruist door de Russische revolutie. Uit de tsaristische legers vormden zich de Witte legers: anticommunistische troepen, waarin monarchisten, liberalen, mensjewieken, sociaal-revolutionairen, kozakken en adel meevochten in een uitermate bloedige burgeroorlog. Polen herwon de onafhankelijkheid in 1918 en Bajkiewicz meldde zich na afloop van de Pools-Russische oorlog in 1922 op vrijwillige basis aan voor het Poolse leger. Hij werd ingedeeld bij het 28e artillerierregiment in Deblin en volgde een opleiding aan de cadettenschool van Grudziadz. Na een driejarige vervolgopleiding aan een militair topografisch instituut keerde hij terug naar zijn geboortedorp Binduga en stichtte een gezin. Hij volgde meerdere opleidingen die hem toegang zouden verlenen tot de officiersrangen.
Birkenau (1988?). Olieverf op board 42×67 cm.
Bij het uitbreken van de oorlog in 1939 werd hij ingedeeld bij een van de locale zelfverdedigingseenheden. Om niet op te vallen verwisselde hij tijdens de bezettingsjaren meerdere malen van woning. Uiteindelijk verstopte hij zich tot mei 1944 in de bossen. Tijdens een overval op de dug-out waarin hij zich bevond ontplofte een granaat op 15 meter afstand. Hij hield er levenslange oorsuizingen aan over en werd praktisch doof.
Paddenstoelen plukken. Telimena en de mieren (1984). Naar het literaire meesterwerk ‘Pan Tadeusz’ van Adam Mickiewicz. Olieverf op board 45×59 cm.
Na de oorlog vestigde hij zich met zijn gezin in Chelm en werkte als boekhouder in de bosbouwindustrie en het drainagekantoor van de regio Chelm. In verband met neurotische aandoeningen werd hem in 1960 een invaliditeitspensioen toegekend. Na zijn pensionering verergerde de ziekte en werd hij een vaste klant van het medisch circuit waaronder een neuroloog. Zijn behandelend arts legde een verband tussen zijn ziekteverschijnselen en Bajkiewicz’ inactiviteit. Hij gaf hem geld om schilderbenodigdheden (papier, potloden, penselen en verf) aan te schaffen en droeg hem op bij een volgende bezoek een schilderijtje te leveren. Als Bajkiewicz niet aan die eis zou voldoen zou de arts hem geen verdere recepten voorschrijven.
Het strand van Swinoujcsie (1986). Olieverf op board 49×50 .
De diagnose en aanpak van de arts bleken een schot in de roos. Bajkiewicz pakte de uitdaging met beide handen aan en kreeg de smaak te pakken. Gedurende twee jaar werkte hij in afzondering om vaardigheid op te bouwen en een eigen stijl te ontwikkelen. In 1963 nam hij deel aan een expositie in het wijkcentrum van Chelm waar zijn werk de interesse opriep van Bohdan Baranowski, hoogleraar historische etnografie. Baranowski adviseerde hem met olieverf te gaan werken en nam vier werken mee naar een expositie van niet-professionele kunstenaars in Lublin waar Bajkiewicz de eerste prijs ontving.
Een medewerkster van het bureau kunstexposities van Lublin regelde in 1964 de inzending van werk van Bajkiewicz voor een internationale tentoonstelling in de gerenommeerde Galerie Balzac te Parijs. Hierna volgde een lange reeks van exposities in Polen, Duitsland, Italië, Oostenrijk, Zweden en Ukraïne. Bajkiewicz was een zeer productieve kunstenaar en schilderde onder meer kerken, stadspanorama’s, strandtaferelen en een indrukwekkende verbeelding van het concentratiekamp Auschwitz. Hij werd diverse malen onderscheiden en in 1984 werd een uitzending aan hem gewijd op de Poolse televisie. Meerdere Poolse musea hebben werk van hem aangekocht. Hij overleed in 1990 in zijn woonplaats Chelm.
VOOR MEER FOTO’S ZIE:
INSTAGRAMACCOUNT WILLEM OTTEN (#julianbajkiewicz)
(*) Voor deze levensbeschrijving is schriftelijk materiaal gebruikt van Elzbieta Bajkiewicz-Kalisczuk, kleindochter van de kunstenaar.