Erwin Sówka werd in 1936 geboren in Gieschewald (nu Giszowiec) in het toen nog Duitse Opper-Silezië. Tijdens de oorlog verbleef hij met zijn ouders in Hannover waar zijn vader in een ijzerertsmijn werkte. Hij herinnert zich zijn vroege jeugd als een zorgeloze tijd die beheerst werd door zijn verliefdheid op het meisje Urella, dat later veelvuldig in zijn schilderijen terugkeert in de vorm van mysterieuze, rijk gevulde vrouwen.
Na de oorlog keerden ouders en kinderen Sówka terug naar Silezië, dat intussen aan Polen was toebedeeld en zodanige veranderingen had ondergaan dat ze vaak spijt hadden van hun besluit om terug te keren, maar er was geen weg terug. Het oude Silezië bestond niet meer. Aanvankelijk woonden ze met ooms, tantes, neven en nichten in de piepkleine grootouderlijke woning. Later kreeg het gezin een flat toegewezen in het centrum van de mijnwerkerswijk Janów-Nikiszowiec, onderdeel van de stad Katowice.
Als tiener ging Sówka zoals veel van zijn leeftijdsgenoten werken in de nabijgelegen steenkolenmijn Wieczorek. Eerst werkte hij bovengronds. Later verrichtte hij hak- en graafwerk diep onder het aardoppervlak. De arbeidsomstandigheden waren zwaar en onveilig en hij voelde zich een onbetekenend radertje in de enorme excavatiemachine.
Omdat hij reeds als jongeling graag tekende schreef hij zich in voor een kursus van de kunstschilder Zdziwlaw Krygowski in het gemeenschapscentrum voor kunsten in Katowice. Daar leerde Sówka de basisprincipes van studiotekenen, perspectief en compositie. Schilderen deed hij in eerste instantie met tempera.
Rond 1955 werd hij lid van een genootschap van een 15-tal amateurkunstenaars die net als hij werkzaam waren in de locale steenkolenmijn en woonachtig in de wijk Nikiszowiecz. Deze elkaar onderling stimulerende en inspirerende groepering heeft later landelijke faam verworven als de Grupa Janowska en bestond onder meer uit Eugeniusz Bak, Ewald Gawlik, Teofil Ociepka, Leopold Wróbel, Pawel Wróbel en Boleslaw Skulik. Ociepka heeft met zijn demonisch-occultistische schilderijen een zodanig grote invloed op Erwin gehad dat hij vaak als zijn artistieke erfgenaam wordt beschouwd.
In zijn vroege werken komt een gefascineerdheid tot uiting voor de vrouw en haar lichaam. Deze fascinatie kwam naar zijn eigen zeggen voort uit herinneringen aan zijn kinderjaren en vroege jeugd, de periode van het gluren naar spelende meisjes en zijn verliefdheid op Urella. De vrouw is altijd een groot mysterie voor hem geweest dat hij gedurende zijn gehele artistieke loopbaan heeft trachten te doorgronden en verbeelden.
Pas jaren na zijn pensonering in 1984 was hij in staat om zijn negatieve sentimenten ten opzichte van de koeliearbeid in de mijn te overwinnen. Vanaf die tijd komen de mijn en de wijk Nikiszowiec steeds prominenter in zijn werk naar voren, veelal als een mysterieuze setting vol verborgen symbolen.
Met zijn groepsgenoot en vriend Boleslaw Skulik voerde hij lange gesprekken over theosofie, occulte literatuur, zwarte kunst en meditatie. Op basis daarvan ontwikkelde hij een levenslange obsessieve belangstelling voor de esoterie bij de oude Oosterse culturen, de Sumeriërs, het Hindoeïsme, etc.
Erwin Sówka overleed in januari 2021. Hij heeft een groot en imposant oeuvre nagelaten dat vooral in de latere jaren een integratie toont van zijn fixaties op de vrouw, het mijnwerkersbestaan, het occultisme en de Oosterse spiritualiteit.
Sówka’s werk is opgenomen in de collecties van het etnologisch museum in Warszawa en de musea van Bytom, Katowice, Otrebusy, Rzabze en Zamosc.
Zijn werken zijn in talloze exposities te zien geweest, onder meer in het Silezische Universiteitsmuseum van Katowice (1979), het regionale museum in Nowy Sacz (1980) en het Muzeum Slaski in Katowice (1986 en 2012). De laatste expositie vond eind 2020 plaats op initiatief van de Poolse collectionneur Maciej Balcerak in het museum van Zamosc.
VOOR MEER FOTO’S ZIE:
INSTAGRAMACCOUNT WILLEM OTTEN (#sówkawo en #erwinsówka)