Jozef Torka

Zelfportret in mijnwerkers gala uniform (1980).

Józef Torka werd in 1909 in Katowice geboren. Na een technische opleiding ging hij eerst als mijnwerker en later als technicus werken in de Gottwald kolenmijn in Katowice. Hij was een gewaardeerde werker en ontving diverse onderscheidingen voor zijn inzet en collegialiteit. Na de oorlog kreeg hij een aanstelling als cultureel ambtenaar en in 1956 als bezoldigd lid van de vakbond. 

Zonnebad in Suchomi (1974). Olieverf op doek 60×75 cm.

Na zijn pensionering in 1968 werd hij lid van de kunstgroep ‘Filar’ die door de kolenmijn werd gefaciliteerd om haar medewerkers en oud-medewerkers de gelegenheid te bieden zich te bekwamen in de amateur-schilderkunst. Voor de ontwikkeling van hun persoonlijke vaardigheden en artistieke stijl waren de leden voornamelijk aangewezen op onderlinge stimulering en advisering. Torka begon in eerste instantie met het schilderen van landschappen en gezinstaferelen. In een later stadium koos hij de geschiedenis van Katowice in de twintigste eeuw als onderwerp. 

Samenkomst voor de 3e Silezische opstand in 1921 (1981). Olieverf op board 60×70 cm.

Torka’s doorbraak als kunstenaar vond plaats met een schilderij over de 3e Poolse opstand in Silezië in het jaar 1921 (*). Voor dit werk werd hij in 1984 door het ministerie van mijnbouw en energie onderscheiden met de 1e prijs in een landelijke expositie voor amateur-kunstenaars. Vervolgens werd het geëxposeerd in het paleis voor schone kunsten in Peking (1985) en in Moskou.

(*) In de middeleeuwen behoorde Silezië bij Polen en kwam daarna in handen van resp. het koninkrijk Bohemen, Oostenrijk, Pruisen en Duitsland. Na de 1e wereldoorlog is bij de voorbereidende stappen tot de Vrede van Versailles (1919) sprake geweest dat Opper-Silezië – een gebied met een omvangrijke Pools georiënteerde minderheid – aan de nieuw op te richten Poolse staat zou worden toegevoegd. Het  voornemen stuitte op fel verzet van Duitsland met als argument dat het zonder de delfstoffen, mijnen, ijzer- en staalfabrieken van Opper-Silezië onmogelijk zou kunnen voldaan aan de opgelegde herstelbetalingen. Om de impasse te doorbreken werd in het vredesverdrag de clausule opgenomen dat binnen twee jaar een volksraadpleging zou worden gehouden om te bepalen of het grondgebied aan Duitsland of aan Polen zou worden toegewezen.Tot de volksraadpleging zouden de Duitse regering en politie in functie blijven. In de periode tot 1921 is van Duitse zijde sprake geweest van ernstige tegenwerking om de volksraadpleging te realiseren. Dit leidde tot een drietal Poolse opstanden waarbij veel doden vielen. In 1922 werd uiteindelijk het oostelijk gedeelte van Opper-Silezië (met Katowice als hoofdstad) aan Polen toebedeeld. 

Overlevenden van Auschwitz (1988). Olieverf op doek 80×100 cm.

De gruwelen van de tweede wereldoorlog heeft Torka onder meer afgebeeld in een schilderij van de op 3 september 1939 door de Nazi-barbaren afgebrande Grote Synagoge van Katowice en in het nachtmerrieachtige schilderij ”Overlevenden van Auschwitz”.

In de laatste tien jaar van zijn leven legde Torka zich vooral toe op portretten, bloemstukken en stillevens met boeken en rookgerei. Soms wordt het landschap getoond door een raam in de huiskamer. De schilderijen uit deze perioden stralen een sfeer uit van rust en sereniteit. Torka overleed in 1999. 

Portret van Alina Ludmila Otten (1989). Olieverf op board 55×45 cm.

Torka ontving diverse belangrijke onderscheidingen en zijn werk is geëxposeerd geweest in Polen, Duitsland, Italië, Rusland en China. Zijn werk is onder meer opgenomen in de collecties van het Muzeum Slaski in Katowice, de musea van Cieszyn, Oltrebusy en Zabrze en in diverse private collecties in binnen- en buitenland..

VOOR MEER FOTO’S ZIE:

INSTAGRAMACCOUNT WILLEM OTTEN (#józeftorka)