Portret foto
Maria Korsak (*) werd in 1908 geboren in het dorpje Pogórze nabij Vilnius. De regio Vilnius maakte in die tijd deel uit van het Russische rijk. Na de 1e wereldoorlog en de Pools-Russische oorlog (1919-1921) werden stad en regio Vilnius geïncorporeerd in de Poolse natie.
In haar kinder- en jeugdjaren hielp Maria haar ouders op de familieboerderij en zorgde voor extra inkomsten door tapijten en gordijnen te weven. In de loop van 1939 ontmoette zij haar toekomstige echtgenoot. Het huwelijksleven was van korte duur want bij het uitbreken van de 2e wereldoorlog (1 september 1939) werd haar man gemobiliseerd voor het Poolse leger en vertrok naar het front.
Mijn nieuwe jurk (1985 of eerder). Acryl op doek 74×108 cm.
Na de oorlog stuitte de hereniging van het echtpaar op ernstige belemmeringen omdat Vilnius bij het vredesverdrag aan de Sowjet-Unie werd toegewezen. Haar echtgenoot had zich na zijn demobilisatie in Warszawa gevestigd en liep als oud-strijder het risico om bij repatriëring door de Russen te worden vervolgd op verdenking van loyaliteit aan de Poolse regering in ballingsschap te Londen.
Voor emigratie van Maria naar Polen was toestemming vereist van de Russische autoriteiten, hetgeen praktisch onhaalbaar bleek. De verkrijging van de benodigde documenten liep uit op een jarenlange Kafkaïaanse strijd tegen de Russische bureaucratie. Uiteindelijk besloot Maria om het beest in de bek te kijken en vertrok eind vijftiger jaren voor een laatste poging naar Moskou.
Huwelijk in de lente. Geschilderd onder pseudoniem (1985 of eerder). Acryl op doek 47,5×63 cm.
Tijdens haar bezoek aan Moskou bezocht Maria voor het eerst van haar leven een museum: de Tretjakovgalerij met een van de rijkste en grootste collecties ter wereld. Ze was zo onder de indruk van de middeleeuwse iconen van Andrej Roebljov, de Wolgaslepers van Ilya Repin en de impressionistische meesterwerken dat zij ‘on the spot’ besloot schilder te worden. Door haar begeestering vergat ze zelfs dat ze een afspraak had op het repatriëringskantoor. Tijdens een vervolgafspraak ontving ze een positief lijkende toezegging voor haar emigratie. Het aanvraagformulier met foto’s bekostigde ze door de vlecht van haar hoofdhaar te verkopen. Na terugkomst ging ze onmiddellijk aan de slag. Haar eerste werken waren in de stijl van de beroemde werken die zij in het Tretjakov had gezien. In 1958 ontving ze de fel begeerde emigratiedocumenten.
De hereniging van de echtelieden was een bittere teleurstelling. Ze bleken na het korte echtelijke samenzijn in 1939 en de scheiding van bijna 20 jaar volstrekt van elkaar vervreemd. Haar echtgenoot werd woedend toen hij ontdekte dat zijn volgzame jonge vrouw was veranderd in een assertieve zelfsturende vrouw en haar schilderijen vond hij wanproducten. Hij had het idee met een gestoord persoon te zijn getrouwd en deponeerde haar schilderijen bij voorkeur in de regen op het balkon.
Lente aan het meer. Geschilderd onder pseudoniem (1985 of eerder). Acryl op doek 51×71 cm.
De woede en afkeuring van echtgenoot maakten niet veel indruk op Maria. Ze had een onwankelbaar vertrouwen in haar keuze voor de kunst en het pad dat ze intussen had afgelegd. Ze continueerde koersvast haar schilderactiviteiten en schreef zich in bij het regionale centrum voor kunst en cultuur aan de Elektoralna-straat te Warszawa. Ze volgde daar de lessen van prof. Barbara Jonscher die haar hielp met de perfectionering van haar stijl en expressie in de geest van het naïef realisme. Haar favoriete onderwerpen waren scènes uit haar kinder- en jeugdjaren en de parken en architectuur van Warszawa.
Ze oogstte al snel in kleine kring waardering voor haar werk, legde contacten met instellingen die zich bezig hielden met de handel in naïeve kunst en haar schilderijen begonnen zich te verkopen. Tijdens een expositie op het regionale kunstcentrum schafte een Amerikaanse bezoeker twee schilderijen van haar aan. De man bracht zijn enthousiasme vervolgens over op de directeur van het Museum of Modern Art in Miami die een solo-expositie met een mooie catalogus voor Korsak arrangeerde. Dit succes maakte grote indruk in de Poolse kunstwereld en Maria’s naam was gevestigd. Al snel leverde haar schilderkunst een zodanig inkomen op dat ze kon stoppen met de productie en verkoop van de door haar verafschuwde modieuze gordijnen voor huishoudelijk gebruik.
Landschap met meer en zwanen (1985 of eerder). Acryl op doek 74×108 cm.
De beroemde regisseur Andrzej Wajda maakte in de jaren zestig filmopnames van Maria terwijl ze vanuit een bootje de zwanen in het Łazienki-park in Warschau te eten geeft. Zwanen in een parkachtige omgeving, badende mensen en winterlandschappen zijn veel voorkomende motieven in haar schilderijen. Vooral haar winterlandschappen waren zeer gewild. Ze werden verkocht voor naar Poolse maatstaven duizelingwekkende bedragen.
Ze had weliswaar voor zichzelf en haar echtgenoot bestaanszekerheid opgebouwd maar leed er onder dat ze kinderloos was gebleven. Toen haar man overleed kwam ze op het idee een kind uit de eigen familiekring te adopteren. Het werd de 14-jarige Anna, dochter van arme familieleden die niet om repatriëring hadden gevraagd omdat ze zich meer Russisch dan Pools voelden. Anna bleek buitengewoon pienter. Toen ze in Warszawa aankwam sprak ze geen woord Pools, maar vier jaar later had ze haar middelbare school afgerond en ging studeren aan de Sorbonne. Maria bekostigde haar studie en levensonderhoud en ondersteunde daarnaast een reeks arme familieleden in haar geboortestreek.
Halverwege de jaren ’80 hebben we Korsak tweemaal bezocht in haar woning in Warszawa en daar videoopnames gemaakt. We kochten vier van haar schilderijen waarvan twee onder het pseudoniem S. Borysewicz. Het gebruik van een pseudoniem bood haar de mogelijkheid om op twee markten te kunnen opereren.
Maria bleef tot haar dood in 2002 doorschilderen. Ze werd gerekend tot de beste naïeve schilders van het land en de Poolse minister van Kultuur huldigde de kwaliteit van haar werk in lovende bewoordingen. Ze had vele solo-exposities in prestigieuze galeriën en musea in Polen, Engeland, Duitsland (Heidelberg) en de Verenigde Staten. Haar werken zijn opgenomen in de vaste collecties van diverse musea waaronder het Nationaal Etnografisch Museum te Warszawa (18 stuks) en in belangrijke privécollecties en binnen- en buitenland.
VOOR MEER FOTO’S ZIE:
INSTAGRAMACCOUNT WILLEM OTTEN (#mariakorsak)
VOOR VIDEOBEELDEN ZIE:
Bezoek Alina-Ludmila en Willem Otten aan Korsak in 1984 (Poolse taal 18 minuten).
(*) Voor deze levensbeschrijving is gebruik gemaakt van informatie uit een niet gepubliceerd boek van Ludwig Zimmerer over Poolse volkskunst, voorbereid door zijn dochter Katarzyna Zimmerer.